Defragmentacja dysku – kiedy jest potrzebna? Jak ją zrobić?

Defragmentacja dysku – kiedy jest potrzebna? Jak ją zrobić?

Dawniej była to czynność wykonywana standardowo co jakiś czas, żeby przyspieszyć pracę komputera. Dziś wciąż jest stosowana w niektórych wypadkach. Co to jest defragmentacja dysku? Kiedy należy ją wykonywać? I czy w dzisiejszych czasach jest nam jeszcze potrzebna?

Dyski HDD i SSD – budowa i działanie

Aby szerzej opisać zagadnienie defragmentacji dysku, musimy zapoznać się z rodzajami napędów, jakie są stosowane w komputerach. Są to dyski twarde HDD lub SDD. Czym się różnią?

Dysk twardy HDD

To starszy typ dysków. Jego charakterystyczną cechą jest talerz (czyli faktycznie dysk) z mocowaniem pośrodku. Zasadę jego działania w dużym uproszczeniu można porównać do działania gramofonu. Dane na obracającym się dysku są sczytywane przez igłę umieszczoną nad nim. To delikatna konstrukcja, dlatego uruchomionym komputerem z dyskiem HDD nie należy potrząsać, a laptopa z takim dyskiem ustawiać pod kątem i transportować bez wyłączania systemu.

Dysk SSD

To nowszy model pamięci do komputerów. Nie ma wewnątrz obracającego się talerza. To płytka, na której są umieszczone kości pamięci flash. Jest bardziej odporny na transport niż dysk HDD. Po ukazaniu się na rynku dyski SSD były stosunkowo mało pojemne i droższe niż ich poprzednicy. W tym momencie technologia pozwoliła na zwiększenie ich pojemności, a zmniejszenie ceny. Poza tym działają szybciej oraz są mniejsze i bardziej poręczne niż dyski HDD. Dlatego zaczynają dominować na rynku.

Czy defragmentacja dysku jest potrzebna?

Przed wyjaśnieniem, czym jest defragmentacja, napiszmy, na czym polega fragmentacja dysku. To właśnie z tego powodu należy co jakiś czas wykonywać działania odwracające jej skutki. Inaczej można to określić jako podzielenie na mniejsze części danych zapisanych na nośniku. Dzieje się to podczas standardowego używania komputera.

Dysk składa się z sektorów, w których są zapisywane pliki. Na początku, podczas wgrywania danych na dysk są one umieszczane w sektorach blisko siebie. Jednak w trakcie korzystania z programów, aktualizacji, usuwania części informacji, a nadpisywania innych pliki zapisane na dysku zmieniają swoje miejsce położenia. Gdy dysk jest już w większości zapełniony, kolejne wgrywane programy „znajdują” wolne miejsce w różnych częściach nośnika. Dlatego również dzielą się na fragmenty, żeby zmieścić się na dysku.
Gdy uruchamiamy dany program, którego różne części są w różnych miejscach dysku, igła poruszająca się po talerzu musi je odszukać. Dlatego komputer może nieco zwalniać.

Defragmentacja dysku polega na uporządkowaniu plików. Dobrym porównaniem jest układanie kostki Rubika według kolorów. Gdy dane znajdą się w sektorach blisko siebie, komputer straci mniej czasu na ich odczytywanie. Poniżej znajdują się uproszczone grafiki przedstawiające dysk przed defragmentacją i po niej.

I teraz ważna uwaga. Opisany proces jest istotny tylko na dyskach HDD. Dyski SSD mają równoczesny dostęp do wszystkich danych, dlatego nie zwalniają z powodu ich pofragmentowania.

Odpowiadając więc na pytanie – tak, defragmentacja dysku jest potrzebna, jeśli mamy nośnik HDD. Defragmentacja dysku SSD jest zbędna. Można też znaleźć informacje, że delikatnie zmniejsza jego żywotność z powodu niepotrzebnie wykonywanych operacji.

Kiedy należy defragmentować dysk?

W dawnych systemach, działających na systemach plików FAT32 / FAT16, wykonywało się defragmentację mniej więcej co miesiąc. Gdy programy zaczynały trochę zwalniać, a gry nieco dłużej się ładować, była to informacja, że na dysku zrobił się bałagan. Po defragmentacji komputer sprawniej działał.

Obecnie nie mamy już aż takiego problemu ze spadkiem wydajności dysków. Już od dawna wersje systemu Windows działają na systemie plików NTFS, który ma w sobie automatyczne mechanizmy optymalizacyjne. Prościej mówiąc, Windows samoczynnie optymalizuje dyski. Nawet nie zauważamy, kiedy to robi, ale nasz system dba o cykliczne defragmentowanie nośników danych. Jednak czasami może się zdarzyć, że automatyczny program nie zadziała i wtedy ręczne działanie jest potrzebne.

Czy defragmentacja dysku przyspiesza komputer? Tak, choć obecnie nie jest to tak widoczny efekt jak w przypadku starszych nośników o słabszej prędkości działania i małej pojemności. Natomiast warto przeprowadzać defragmentację starszych dysków zewnętrznych. Często działają właśnie na dawniejszym systemie plików FAT32, FAT16 albo exFAT. Te nośniki mogą potrzebować co jakiś czas defragmentacji, która usprawni ich pracę.

Jak defragmentować dysk w systemie Windows?

Jak wcześniej wspomnieliśmy, defragmentacja dysków w systemie Windows obecnie jest wykonywana automatycznie w tle – gdy dysk tego wymaga. Jeśli natomiast chcemy wykonać ją ręcznie, możemy wykorzystać funkcjonalność systemu udostępnianą nam przez Microsoft. Większość użytkowników ma obecnie na swoich domowych komputerach zainstalowany Windows 10 – czasem już zaktualizowany do wersji Windows 11. Niektórzy nadal korzystają z dawniej lubianego Windows 7 lub mniej popularnego Windows 8. Niezależnie od wersji defragmentacja dysku przebiega podobnie.

Jak zrobić defragmentację dysku? Najpierw zorientujmy się, czy w tym momencie rzeczywiście jest potrzebna. Przekonamy się o tym, uruchamiając narzędzie do defragmentacji dysków. Na podglądzie będzie pokazana informacja, w jakim stanie znajduje się obecnie dysk. Przy dysku HDD w nawiasie będzie pokazana informacja „Pofragmentowane” i wartość procentowa. Jeśli jest ona większa niż ok. 10%, można dysk zdefragmentować.

Defragmentacja dysków – Windows 10

Sposób 1 – wyszukiwarka w pasku zadań

W wyszukiwarce na pasku zadań przy ikonie Windows zacznij wpisywać: „defrag”. Pojawi się wynik: „Defragmentacja i optymalizacja dysków”. Po kliknięciu w ten program zobaczysz okienko z widokiem dostępnych dysków. Wybierz interesujący Cię wolumin i kliknij „Optymalizuj”.

Sposób 2 – defragmentacja z poziomu folderu

Wejdź w folder „Ten komputer”. Wybierz interesujący Cię dysk. Kliknij na niego prawym klawiszem myszki i wejdź w opcję „Właściwości”. W oknie, które się pojawi, wybierz zakładkę „Narzędzia” i przy opcji „Optymalizowanie i defragmentowanie dysku” naciśnij „Optymalizuj”. Przejdziesz do takiego okna, jak w powyższym przykładzie.

Sposób 3 – defragmentacja z wiersza poleceń CMD

Kliknij w okienko wyszukiwania na pasku zadań Windows. Wpisz w nim polecenie „cmd”. Pojawi się do wyboru aplikacja „Wiersz polecenia” – otwórz ją. W ten sposób możesz wykonywać operacje za pomocą poleceń tekstowych. W terminalu wpisz komendę „defrag C:” – C to przykładowa nazwa dysku, równie dobrze może to być inny dysk, który chcesz zdefragmentować. Jeśli system uniemożliwia Ci wykonanie operacji, wejdź w niego z konta administratora.

Dla zaawansowanych – programy do defragmentacji

Jeśli szukasz bardziej rozbudowanych możliwości, wybierz profesjonalny program do defragmentacji dysku. Taki defragmentator umożliwi Ci więcej działań podczas porządkowania dysku, np. defragmentację konkretnej partycji albo generowanie raportów.

Czy defragmentacja dysku usuwa pliki?

Na to pytanie jest krótka odpowiedź: nie usuwa. Możesz ją wykonywać bez obaw, że pozbędziesz się ważnych danych. Podczas defragmentowania dysku pliki są jedynie porządkowane. Aby usunąć wszystkie pliki, należy wykonać formatowanie dysku. To jest jego dokładne czyszczenie z danych. Lepiej więc nie pomylić się w terminologii, bo zamiast uporządkowania plików możemy przypadkiem całkowicie się ich pozbyć.

Defragmentacja a oczyszczanie dysku

System Windows ma także taką opcję, jak oczyszczanie dysku. Jest to co innego niż defragmentacja. W tym wypadku program umożliwia usunięcie niektórych danych, aby zwolnić miejsce. Program znajduje zbędne pliki tymczasowe i systemowe, umożliwiając wybór tych, które mają być usunięte. Finalnie ta akcja również wpływa na jakość pracy komputera, zwiększając chociażby ilość pamięci tymczasowej – niezbędnej do pracy na nim.

Defragmentacja dysku – najważniejsze informacje

• Defragmentacji poddaje się jedynie dyski HDD – talerzowe. Dyski SSD działają w inny sposób i nie potrzebują takiego porządkowania.
• Obecne wersje systemu Windows (10, 7, a także 11 i 8) działają na systemie plików NTFS i samoczynnie optymalizują pliki w tle. Ręczna defragmentacja dysków nie jest więc aż tak potrzebna. Czasem może natomiast być konieczna defragmentacja dysków zewnętrznych.
• Gdy dyski tego wymagają – można zrobić ręczną defragmentację poprzez narzędzia systemowe.
• Dla bardziej zaawansowanych użytkowników wymagających różnorodnych możliwości są dostępne darmowe lub płatne programy do defragmentacji dysków.
• Defragmentacja dysku nie usuwa plików. Nie stracimy danych przy jej przeprowadzeniu.

Bibliografia

Defragmentacja dysków - czy nadal powinniśmy sobie nią zaprzątać głowę?, źródło: https://www.youtube.com/@KomputerSwiat, dostęp 8.02.2023 r.

https://support.microsoft.com/pl-pl/windows/sposoby-poprawienia-wydajno%C5%9Bci-komputera-c6018c78-0edd-a71a-7040-02267d68ea90, dostęp 8.02.2023 r.

https://www.komputerswiat.pl/artykuly/redakcyjne/najlepsze-programy-do-defragmentacji-dysku-te-aplikacje-poprawiaja-wydajnosc/bzh3vwz, dostęp 8.02.2023 r.