Ogródek warzywny przy domu – jak go założyć?

Warzywa to źródło cennych witamin, minerałów i błonnika, niezbędnych do zachowania zdrowia. Najlepsze są te hodowane tradycyjnie, obok domu. Jeśli masz duży ogród, możesz w nim wydzielić miejsce na taką uprawę. Własny ogródek warzywny daje Ci pewność, skąd pochodzą produkty na Twoim talerzu i w jaki sposób były uprawiane. Dobrze zaplanowany i poprowadzony będzie źródłem pożywienia przez większość roku. Jak zaprojektować taką przestrzeń, jakie warzywa tam sadzić i jak o nie dbać?

Przydomowy ogródek warzywny – od czego zacząć?

Najpierw zastanów się, ile miejsca możesz przeznaczyć na warzywnik i gdzie go umieścisz. Pamiętaj, że powinien być dobrze nasłoneczniony. Światło musi docierać w to miejsce przez większość dnia. Niektóre gatunki roślin wymagają lekkiego zacienienia – możesz to uzyskać, odpowiednio planując nasadzenia. Przykładowo, wyższe rośliny, np. fasola, osłonią cieniolubne kapusty lub sałaty.

Miejsce powinno być zaciszne, osłonięte od silnego wiatru. Natomiast przyda się w nim delikatny przewiew, który będzie rozganiał np. zimne powietrze po nocnych przymrozkach. Jeśli nie masz murku lub płotu, zbuduj przewiewne ogrodzenie (płotek, żywopłot, siatka). Osłoni warzywa nie tylko przed silnym wiatrem, lecz także zwierzętami lub dziećmi.

Ważny jest bliski dostęp do wody. Najlepszym rozwiązaniem jest zewnętrzny kran, do którego podepniesz wąż ogrodowy. Przy większych powierzchniach sprawdzą się też zraszacze ogrodowe. Gdy nie masz takiej możliwości, czeka Cię noszenie ciężkich wiader lub bieganie z konewką. W takim wypadku dobrym pomysłem jest ustawienie beczki na deszczówkę.

Zadbaj o sporą odległość od dróg, którymi jeżdżą samochody. Przecież chcesz mieć ekologiczne uprawy.

Najlepiej, aby grządki znajdowały się na płaskim lub delikatnie pochylonym terenie. W tym drugim wypadku woda po deszczu oraz zimne powietrze będą łatwiej spływać z ziemi. Lekki spadek w stronę południa zapewni lepszy dostęp słońca do ziemi i sadzonek. Natomiast jeśli przy Twoim domu jest duży spadek, lepiej będzie Ci wyrównać poziom gleby, zakładając warzywnik w skrzyniach. W taki sposób możesz nawet stworzyć piętrowy ogród.

Czas na grządki – jak założyć ogródek?

Przygotuj projekt ogródka warzywnego, dzieląc go na grządki. Ich liczba zależy od tego, ile miejsca chcesz przeznaczyć na rośliny. Jeśli uprawa warzyw jest Ci na razie niezbyt dobrze znana, zaplanuj wysadzenie gatunków, które są bezproblemowe. Zastanów się, które warzywa najbardziej lubisz jeść i najczęściej wykorzystujesz w kuchni. Wybierz te z krótkim okresem wegetacji, które szybko dają plon. Nie planuj od razu wielkich zimowych zapasów, lecz raczej korzystanie z jarzyn na co dzień. Lepiej zaczynać od mniejszej powierzchni, niż rzucać się na głęboką wodę i szybko się zrazić.

Zagony zaplanuj na ok. 100-120 cm szerokości. Ścieżki między grządkami powinny mieć min. 30-50 cm. Ważne, żeby było wygodnie Ci chodzić między nimi, również z taczkami. Dróżki możesz wysypać naturalną ściółką, zostawić do porośnięcia trawą lub wyłożyć np. kamieniami albo płytkami imitującymi drewno. Będą się bardzo ładnie prezentować.

Przygotowanie ziemi do warzywnika – niezbędna czynność

Tak samo jak ludzie mają różne upodobania, tak samo rośliny potrzebują różnych warunków wzrostu. Szczególnie dotyczy to gleby. Oczywiście jeśli Twoje pomidory lub ogórki nie będą miały całkowicie idealnej ziemi, również urosną, ale w dobrze dostosowanym podłożu będą zdecydowanie lepsze.

Na początku sprawdź pH swojej gleby – specjalnym urządzeniem albo zanosząc próbki do stacji chemiczno-rolniczej (weź próbki z paru miejsc). Najlepsza dla warzyw jest ta, która ma odczyn delikatnie kwaśny lub obojętny (pH 6,0-7,0). Jeśli masz zbyt kwaśną ziemię, musisz uregulować jej pH poprzez nawożenie wapniowo-magnezowe. Pamiętaj natomiast, że niektóre kwiaty lub owoce lubią kwaśny odczyn. Przykładowo, gdy planujesz uprawę borówki amerykańskiej, potrzebne Ci podłoże o pH 5,0.

Oprócz odczynu sprawdź również, jaki rodzaj gleby masz w swoim ogródku. W tym celu nabierz garść ziemi, ściśnij ją, rozetrzyj. Zobacz, jak się formuje. Dobra gleba powinna zbić się w parę grudek. Jeśli się rozsypuje, nie brudzi rąk – jest zbyt piaszczysta. Należy wtedy zmieszać ją z dobrym kompostem. Gdy robi się z niej jedna zbita gruda, łatwa w formowaniu, ziemia jest za bardzo gliniasta. Wtedy wymieszaj ją z piaskiem.

Przekop ziemię w ogródku szpadlem lub glebogryzarką (w przypadku większej powierzchni). Użyźnij ją obornikiem albo kompostem, a następnie wyrównaj.

Grządki podwyższone i skrzynie – a po co to?

Uprawa w skrzyniach sprawdza się przy spadzistym terenie. Ale to niejedyna jej zaleta. Zarówno korzystając ze skrzyń, jak i po prostu tworząc tzw. podwyższone zagony, ułatwiasz sobie pracę. Nie musisz się tak bardzo schylać do roślin – na pewno docenisz to przy zbiorze ogórków! W ten sposób zabezpieczasz też uprawy przed przypadkowym zdeptaniem lub uszkodzeniem przez dzieci i zwierzęta. Dzięki takiemu równemu wytyczeniu zagonów zyskujesz uporządkowaną przestrzeń. W ten sposób możesz precyzyjnie zaplanować ogródek modułowy.

Jak zrobić ogrodzenia lub skrzynie do ogrodu podwyższonego? Do grządek podwyższonych wykorzystaj deski o szerokości ok. 20 cm (ta szerokość stanie się wysokością grządki). Jeśli chcesz mieć bardziej efektowny ogród piętrowy, możesz wykonać skrzynie z palet, nawet w różnych wysokościach. Wystarczy Ci do tego porządna wiertarko-wkrętarka. Oczywiście żadna z tych konstrukcji nie potrzebuje dna. Ustaw je na podłożu, z którego usuniesz trawę. Samą ziemię przekop lub potraktuj wertykulatorem, jeśli korzystasz z metody no dig.

Wkop przygotowane ramy w ziemię, a w nich ułóż kolejno:

• siatkę przeciw nornicom i kretom (w przypadku skrzyń, na zagonach podwyższonych jest za mało wysokości),
• gałązki, suche pędy roślin itp.,
• materię zieloną, czyli resztki roślin, np. skoszoną trawę, zielone łodygi,
• obornik lub dobrze przekompostowaną materię organiczną,
• żyzną ziemię wymieszaną z kompostem.

Takie podłoże zapewni dobry wzrost Twoim roślinom. Są również bardziej rozbudowane instrukcje uzupełniania skrzyń, uwzględniające parę warstw ziemi oraz darń. Inspiracje znajdziesz na stronach przedstawionych w bibliografii. Tam krok po kroku jest pokazany proces wykonania i wypełniania takich skrzyń.

Hodowla pod szkłem lub folią w cieplarnianych warunkach

Jeśli chcesz szybko korzystać z własnych warzyw, warto im dostarczyć więcej ciepła. Do tego przyda się szklarnia ogrodowa. Najczęściej kojarzy się ona z hodowlą pomidorów i nie dziwne. Te rośliny bardzo lubią ciepło. Szklarnia zapewni im odpowiednie warunki do wzrostu. Tam również możesz uprawiać ogórki, paprykę, bakłażany, a także przetrzymywać rozsady innych roślin, które później wsadzisz do ziemi. Możesz ją też wykorzystać do uprawy nowalijek, które szybciej znajdą się na Twoim talerzu.

Dobrym rozwiązaniem jest także skrzynia inspektowa. To pojemnik zakryty szkłem, w którym rośliny mają cieplarniane warunki. Przygotowuje się w nim rozsady warzyw z długim okresem wegetacji oraz tych, których plonowanie chce się przyspieszyć. Takie skrzynie mogą mieć zamknięcie płaskie lub spadziste, w formie daszku. Wtedy słońce lepiej dogrzewa rośliny. Niektóre modele są również dogrzewane obornikiem lub specjalną wodną instalacją¹.

W małym ogródku przydomowym niekoniecznie znajdziesz miejsce na szklarnię albo inspekt. Zamiast nich sprawdzi się także tańszy tunel foliowy. Może on być duży, w formie długiego namiotu z zaokrąglonym dachem, lub niski, rozciągnięty nad konkretną grządką. Najczęściej w ten drugi sposób hoduje się ogórki.

Szklarnia ogrodowa Mirpol 3x4,5x2 m

759.00 zł

Zobacz szczegóły

Konewka ogrodowa Wings 14L

33.90 zł

Zobacz szczegóły

Jak przygotować ogród warzywny na wiosnę?

Jeśli chcesz, żeby Twój ogródek warzywny dawał plony przez cały rok, już w lutym przygotuj pierwsze sadzonki (np. bób, szpinak, cebula, por, sałata, rukola, szpinak). Warzywa najpierw wysiewaj w małych kubeczkach, doniczkach, wielodoniczkach lub w wersji ekologicznej w wytłoczkach po jajkach. Nieco później możesz też wykorzystać inspekt.

Kieruj się kalendarzem ogrodników. Niektórzy uznają za najlepszy kalendarz księżycowy, uzależniając prace w ogródku od faz Księżyca. Podziel planowane uprawy na dwie grupy – tolerujące przymrozki i ciepłolubne. W marcu i kwietniu na noc przykrywaj sadzonki agrowłókniną, która je częściowo ochroni przed chłodem. W polskich warunkach mamy wiele warzyw, które można siać przed graniczną datą 15 maja (tzw. zimna Zośka). Łatwiej zliczyć te, które nie tolerują chłodu.

Warzywa, które sadzimy po 15 maja

• Pomidory
• Ogórki
• Papryki
• Selery
• Kukurydza
• Fasolka szparagowa
• Bakłażany
• Cukinie
• Dynie
• Arbuzy
• Melony
• Bataty
• Endywia

Zmianowanie gwarancją dobrych zbiorów

We wszystkich uprawach zwraca się uwagę na zmianowanie (inaczej płodozmian). Chodzi o to, aby nie wyjałowić gleby i czerpać duże korzyści z hodowli warzyw. Jeśli w jednym sezonie na danej grządce są wysiane konkretne rośliny, w kolejnym powinny być już inne, nienależące do tej rodziny. Ważna jest tutaj znajomość zależności między różnymi gatunkami, ich wpływu na siebie oraz na glebę. Na szczęście mamy Internet i wiele informacji oraz tabeli na temat co obok czego można sadzić.

W małym ogródku warzywnym przy domu możesz zadbać o płodozmian w ciągu jednego sezonu. Posadź najpierw wczesne odmiany roślin, a po ich zebraniu te, które wymagają ciepła.

• Przykładowo, bób zasadź już na początku marca. Gdy w lutym przygotujesz jego rozsady, szybciej dojrzeje na grządce. Będzie on przeznaczony na tzw. przedplon. Po jego zebraniu utnij rośliny, zostawiając w ziemi korzenie, w których skumulował się azot. Takie podłoże będzie świetne pod wysadzenie w maju/czerwcu lubiących azot ogórków albo cukinii.
• Na grządce przeznaczonej pod pomidory możesz spokojnie wysadzić w marcu cebulę na szczypior albo szpinak. Zbierzesz je o wiele szybciej, zanim urosną pomidory, które zasadzisz dopiero po 15 maja.
• Rzodkiewkę możesz wysiać razem z marchwią albo pietruszką. Zanim te dwie ostatnie urosną, rzodkiewka już dawno będzie przez Ciebie zjedzona.

Pamiętaj również o poplonie. Jesienią wysiewaj rośliny, które zadbają o ziemię zimą i staną się nawozem dla kolejnych upraw na wiosnę. Są to m.in. łubin, żyto ozime, rzeżucha, facelia, gorczyca. Co ciekawe, gorczyca to roślina fitosanitarna, czyli taka, która poprawia stan gleby. Wysiewana na jesień poprawia rozwój pożytecznych grzybów i mikroorganizmów. One natomiast zapobiegają chorobom korzeniowym kapusty w następnym roku.

Co warto mieć w ogródku warzywnym?

Jak wcześniej wspomnieliśmy – sadź przede wszystkim to, co lubisz. Oczywiście na początek wybierz warzywa, które łatwo hodować. Wśród nich znajduje się m.in. rzodkiewka. Jej czas wegetacji jest bardzo szybki, więc już parę tygodni po jej wysianiu możesz chrupać młode rzodkiewki (również ich liście).

Inne łatwe w uprawie warzywa to cebula, koper, ogórek, sałata, szpinak, rukola, roszponka, marchew, fasola szparagowa. Pamiętaj, że jedna grządka nie musi zawierać jednego rodzaju warzyw, a nawet lepiej, żeby były na niej różne rośliny. Jeśli masz wysokie fasole, przy nich zasadź sałatę albo kapustę. Między pomidorami lub cukiniami, zanim dojrzeją, jest wiele miejsca. Spokojnie zmieści się w nim sałata. Zbierzesz ją, zanim pierwsze rośliny się bardziej rozrosną.

Zwróć uwagę na czosnek. Jego zapach odstrasza wiele szkodników, więc warto go sadzić blisko innych warzyw. Natomiast cebula ochroni marchewkę. Koper sprawdzi się przy kapustnych oraz ogórkach. Szczególnie ten drugi przykład sąsiedztwa wydaje się całkowicie naturalny, bo przecież jemy mizerię z koperkiem lub ogórki kiszone z baldachami kopru. Niezbędną częścią warzywnika jest też zielnik. Bazylia będzie dobrym bodyguardem pomidorów, a mięta – brokułów i fasoli. Zjawisko wpływu roślin na siebie jest nazywane allelopatią.

Nie zapominaj o kwiatach. One również powinny się znaleźć w warzywniku. Są nie tylko ładne, ale mają szereg przydatnych właściwości. Aksamitki i nagietki świetnie odstraszają szkodniki – owady i nicienie. Nasturcje wabią bielinki kapustniki oraz mszyce. Poza tym kwiaty i liście nasturcji są bardzo smaczne. Narcyzy sprawiają, że nornice omijają ogródek szerokim łukiem. Przeciwko kretom powinny się sprawdzić łoboda czerwona i rącznik (uwaga, ten drugi gatunek jest trujący!).

Nie sadź natomiast obok siebie warzyw, które należą do tej samej grupy lub rodziny. Powiedzenie, że z rodziną najlepiej wychodzi się na zdjęciach, przekłada się widocznie także na świat roślin.

Jak urządzić ogródek na balkonie?

Gdy mieszkasz w bloku, też masz szansę na radość z własnych upraw. Wystarczy do tego balkon. Możesz na nim mieć mini-ogródek warzywny. Załóż hodowlę warzyw w donicach lub większych skrzynkach. Skrzynki z dnem wyłóż folią, lecz zostaw dziurki, przez które spłynie nadmiar wody. Wypełnij je odpowiednio podłożem (jak przy grządkach podwyższonych w skrzyniach).

Innym sposobem – dla roślin, które nie mają głębokiego systemu korzeniowego – są donice ustawione na regale. Dzięki temu zmieścisz sporo upraw na niewielkiej powierzchni.

Jakie warzywa można uprawiać na balkonie?

• Pomidorki koktajlowe
• Rukola
• Sałata
• Pietruszka naciowa
• Seler naciowy
• Cebula dymka
• Szczypiorek
• Groszek
• Papryczki chilli
• Koper
• Ogórki

W balkonowym ogrodzie także jest niezbędny zielnik. Zioła nie zajmują wiele miejsca, a są świetnym dodatkiem do codziennych posiłków. Domowa mięta, bazylia, kolendra, rozmaryn, majeranek czy tymianek będą smakowały całkowicie inaczej niż suszone lub te ze sklepu. Doniczki lub skrzynki z nimi ustaw na parapecie albo zawieś na ścianie. Mogą to być też skrzynki na łańcuchu podwieszonym pod sufitem loggii. Ciekawy jest także pomysł na ogród wertykalny – czyli doniczki rozmieszczone na przygotowanej ściance. Można wykonać taką dekorację samodzielnie (np. z palety albo drewnianej kratki) lub kupić gotowe produkty.

Nowoczesny ogród warzywny jest eko

W ostatnim czasie coraz bardziej zwracamy uwagę na zrównoważony rozwój ekosystemu. Domowy ogródek warzywny może być jego częścią. Jest coraz więcej zwolenników teorii, że nie trzeba bardzo ingerować w naturę, aby sama sobie poradziła. Wolą oni uprawiać warzywa ekologicznie, bez używania sztucznych nawozów i oprysków. Unikają przekopywania ziemi, aby nie naruszyć środowiska żyjących w niej pożytecznych grzybów i mikroorganizmów. Przygotowują ją na grządki wertykulatorem lub całkowicie ręcznie – szpadlem, motyką. Jest to tzw. metoda no dig (można to przetłumaczyć jako "bez kopania").

Najważniejsze założenia zwolenników ekowarzywników to:

• uprawa bez przekopywania gleby,
• brak sztucznych nawozów,
• ściółkowanie materią organiczną,
• przygotowywanie kompostu bez aktywatorów, używanie dobrze przekompostowanej materii,
• uprawa współrzędna – różne odmiany obok siebie, jak najmniej miejsca dla chwastów,
• zmianowanie w ciągu roku – przedplon, plon i poplon jako nawóz zielony,
• zostawianie w glebie korzeni roślin, aby były pożywką dla mikroorganizmów i grzybów.

W jaki sposób radzić sobie ze szkodnikami, będąc eko? Po pierwsze, przyzwyczaj się, że one po prostu zawsze będą. Ale niekoniecznie zniweczą Twoje uprawy. Stawiaj na metody mechaniczne i naturalne.

• Okrywaj uprawy siatką na owady. Nie będą one mogły dostać się do roślin, aby złożyć jajeczka.
• Dbaj o porządek na grządkach. Nie zostawiaj na ziemi oberwanych liści, bo one zwabią szkodniki.
• Wykorzystuj wspomniane wcześniej zjawisko allelopatii. Sadź rośliny, które odstraszają szkodniki.
• Jeśli chodzi o ślimaki – niestety one są wszędzie. Zbieraj je. Ta metoda jest nieprzyjemna i pracochłonna, ale skuteczna. Możesz dodatkowo zastosować ekologiczny granulat z fosforanem żelaza.

Każdy domowy ogródek warzywny – niezależnie czy naturalny, czy uprawiany z użyciem chemii – pochłonie wiele Twojego czasu i pracy. Co więcej, efekty na początku raczej nie będą spektakularne. Popełnisz sporo błędów i możliwe, że stracisz niektóre rośliny. Będziesz walczyć ze szkodnikami podgryzającymi Twoje uprawy. Jednak nie zrażaj się. Satysfakcja z wyhodowania własnych warzyw jest duża, a smak ogórków lub papryk rosnących na słońcu wynagradza trud pracy. Gwarantujemy Ci, że różnica między pomidorem z marketu a z własnej grządki jest kolosalna. Do tego dochodzi przyjemność wyjścia rankiem do ogródka i urwania paru liści sałaty lub natki pietruszki na kanapki. Jeśli taka wizja Cię przekonuje, nie czekaj i zacznij zakładać własny warzywnik przy domu!

¹ Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Inspekt, dostęp 17.02.2023 r.

Bibliografia

https://dobragospodynidomwesolymczyni.blogspot.com/2019/04/wysokie-rabaty.html, dostęp 16.02.2023 r.
https://homegarden.com.pl/artykuly/ogrodek-warzywny-poradnik-dla-poczatkujacych, dostęp 17.02.2023 r.
https://muratordom.pl/ogrod/rosliny/szklarnia-w-ogrodzie-do-czego-sluzy-i-jak-ja-wyposazyc-aa-vPmS-botV-EHe8.html, dostęp 17.02.2023 r.
https://poradnikogrodniczy.pl/jak-zalozyc-ogrodek-warzywny-krok-po-kroku.php#google_vignette, dostęp 17.02.2023 r.
http://www.slonecznybalkon.pl, dostęp 17.02.2023 r.
https://twojogrodnik.pl/porady/wysoka-grzadka/, dostęp 17.02.2023 r.
https://warzywniki.pl/aktualnosci/jak-zamontowac-i-wypelnic-podwyzszone-grzadki-warzywne, dostęp 16.02.2023 r.
https://www.youtube.com/@katarzynabellingham3991/videos, dostęp 17.02.2023 r.
https://www.youtube.com/@naturalnieoogrodach/featured, dostęp 16.02.2023 r.